Zaczęłam go nosić w klasie maturalnej – tuż przed egzaminami dojrzałości nałożyłam go na szyję. Początkowo nieco niepewnie, z czasem: stał się równie naturalny jak każdy inny element biżuterii. Noszony dumnie, na piersi, niemal codziennie od 7 lat. Zawieszony na srebrnym łańcuszku, małego rozmiaru, ale o dostatecznie wielkim wydźwięku. Delikatny, ale solidny; precyzyjnie wykonany, dumnie noszący na głowie koronę. Symbol Polski. Orzeł.

Od tych paru lat nie było ani jednego miesiąca, w tym ktoś nie zapytałby się mnie: „Ale dlaczego?". Ja wtedy uśmiecham się i pytam: „A dlaczego Ty zwróciłeś na to uwagę?". Tłumaczenia są różne, ale krążą wokół tego samego: bo było widać, bo nieczęsto się to widzi, bo to symbol przecież nasz narodowy, to uwagę zwraca. To dobry podkład do rozmowy, więc drążę ją dalej: jakie emocje w Tobie ten orzeł wywołuje? Czym on dla Ciebie jest? Czym dla Ciebie jest Polska? Czym dla Ciebie jest patriotyzm? Czy znasz polską historię? Z czego jesteś dumny, a z czego nie bardzo – ale jeśli nie jesteś, to co robisz, aby to zmienić?

Tak.

Noszę na szyi Orła jako pretekst do dyskusji.

Noszę na szyi Orła, bo każdy mój rozmówca pokazuje mi, jak różnorodne jest to nasze polskie dziedzictwo; pokazuje, co jest dla niego istotne, co myśli i czuje na temat patriotyzmu. Być może pierwszy raz zastanawia się nad tym w tramwaju czy na ulicy, w barze, kawiarni? Być może dotąd miał taką okazję tylko w murach szkolnych, które jednak narzucają pewną interpretację, albo na obchodach państwowych świąt, które swoim patosem sprawiają wrażenie odległych i zdystansowanych. Być może – i wiem, że tak jest, bo tych rozmów udało mi się już przeprowadzić niemało – wywiąże się z tego dyskusja na długie minuty, która pokaże światłu dziennemu historie, czasem marzenia, czasem rozgoryczenie. Przyniesie emocje – a emocje cenniejsze są aniżeli obojętność i ignorancja.

O ile lubię rozmowy z Polakami, którzy Orła dostrzegają i którzy, często nieufnie, podchodzą do rozmowy („Kto w ogóle jest patriotą w dzisiejszych czasach!?"), to w pamięci zapadają mi bardziej rozmowy z ludźmi, którzy Polakami nie są. Każdy Polak wie, jak Orzeł Polski wygląda – nie każdy obcokrajowiec jest tego świadom. A jeśli jest, to (zazwyczaj) okazuje się, że zna polską historię, a z pewnością: polskie symbole. Te rozmowy są o tyle ciekawe, bo pokazują polskie dziedzictwo z zupełnie innej perspektywy; perspektywy „kogoś z zewnątrz". I podczas tych rozmów słyszę autentyczny zachwyt nad naszą kulturą, naszą zwariowaną historią; podziw w stosunku do naszego uporu, naszego zjednoczenia w sytuacjach kryzysowych i trudnych. Uwielbiam też o Polsce opowiadać; moi znajomi zza granicy największy problem mają z uwierzeniem, że nie było nas na mapach od 123 lat (i to stosunkowo niedawno!) albo że kiedyś, w okolicach XV wieku, Polska była europejskim mocarstwem. Wchodzenie w dyskusje historyczne pozwala też na zweryfikowanie tego, co w innych krajach uczą na temat Polski (najczęściej w kontekście II wojny światowej).

Orzeł Biały, którego noszę na szyi, jest moim dziedzictwem – ale dziedzictwem nie jest ten kawałek metalu, który przybrał kształt ptaka. Dziedzictwem jest historia, która się za tym kryje i dyskusje, które prowokuje. Materialne dziedzictwo jest tylko pretekstem, aby zagłębić się w niematerialną rzeczywistość; nie tylko opowiadającą o odległych czasach, ale pozwalającą na opowieści o zwyczajach i tradycjach obchodzonych w miastach: moim i moich rozmówców; na opowieści o kulturze, o literaturze. Na zaproszenie: „Chodźmy ugotować coś polskiego, ja w zamian ugotuję coś fińskiego, włoskiego, hiszpańskiego, chorwackiego, serbskiego…". A także na zrozumieniu, co wiedzą o nas inne kraje, inne kultury – a także jak my sami się postrzegamy, i jak bardzo karykaturalny jest to obraz rzeczywistości.

Moim dziedzictwem jest Orzeł – bo jest dziedzictwa symbolem.

Autorka: Dagmara Bator 2016 r.