Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Polub Instytut Kultury

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Alibi na szczęście…

Z definicji moje dziedzictwo jest moim indywidualnym… wspomnieniem. Jako ogół wartości odziedziczonych po przodkach staje się spuścizną, którą otrzymujemy w swoje ręce. Od nas samych zależy to, co z tym spadkiem zrobimy – czy stanie się dla nas schedą godną pielęgnowania i poszanowania, czy też niepotrzebnym „śmieciem", którego wartość zignorujemy (a wręcz – nie zauważymy) i który porzucimy…

Rozważając nad stosowną definicją dziedzictwa długo zastanawiałam się nad tym, co mnie ukształtowało. Przechodząc do kolejnych miejsc i ludzi próbowałam znaleźć „coś", z czym mogłabym utożsamić własne „ja". Zegar tykał, a ja wciąż czułam pustkę w głowie. W końcu w radio przypadkiem usłyszałam „Sen o Warszawie" Czesława Niemena. Wsłuchując się w tekst piosenki poczułam, że obrałam jednak niewłaściwy kierunek. Jako typowa indywidualistka niepotrzebnie szukałam dziedzictwa w sensie narodowym, które de facto jest dziedzictwem nie tyle moim, co naszym wspólnym – wspólnotowym. Każdy ma przecież – w myśl tego, co śpiewał Niemen – taki punkt na ziemi, z którym wiąże „najpiękniejszy (…) świat, najpiękniejsze dni" (Czesław Niemen, Sen o Warszawie), ale jednocześnie nieskończona ilość osób może obrać za swoje dziedzictwo właśnie „ten" punkt. I chociaż w pełni podzielam ideę odpowiedzialności zbiorowej oraz szczególnie mocno cenię wartość dziedzictwa narodowego i kulturowego, to jednak silniej przemawiają do mnie pojedyncze, osobiste „zabytki", które niosą za sobą swoisty fenomen – tajemnicę i jednostkowe historie.

Pochłonięta zadumą nad czynnikami kształtującymi moją osobowość rozejrzałam się po swoim pokoju – zgodnie z utartym stereotypem, że otoczenie mówi o człowieku wszystko – i… znalazłam! Spojrzałam na rozłożoną na komodzie k o r o n k o w ą  s e r w e t ę, którą dostałam od babci kilka lat temu – w dniu przeprowadzki do Krakowa. W jednej chwili myślami powróciłam do babcinego domku na wsi. Przypomniałam sobie każdy zimowy wieczór spędzony z nią przy kominku, podczas których z podziwem przyglądałam się jak dzierga szydełkowe cuda. Zawsze na zapas… Wykrochmalonymi ozdobami obdarowała wszystkich wkraczających na nową drogę życia. W zależności od okazji babcia darzyła pięknymi aniołkami (w dniu Chrztu Świętego), gołąbkami bądź serduszkami (w dniu ślubu) albo serwetami i obrusami (w dniu osiedlin w nowym domu), zawsze przy tym życząc – ze szczerym spojrzeniem rozczulonej staruszki – „kupy szczęścia i radości". Aktualnie rolę „szydełkowej wróżki" pełni moja mama, która regularnie dzierga okolicznościowe drobiazgi.

Wspomnienia z beztroskich lat dzieciństwa u boku szydełkującej babci zaczął wypełniać jednak inny obraz… Obraz, który w mgnieniu oka stał się nad wyraz czytelny. Tak! To właśnie o tym dumałam przez kilka ostatnich dni! Portret! Portrety! Dużo portretów!

Praktycznie każde małżeństwo w mojej rodzinie posiada swój ślubny portret. Od czasów moich pradziadków wszystkie „pary" dzielnie kultywują tę tradycję. Chociaż „prekursorzy" tego zwyczaju w mojej rodzinie z pewnością zdecydowali się na taki rodzaj pamiątki z dniu ślubu ze względu na ciężkie, międzywojenne czasy, to jednak taki „wzorzec" zachował się do dziś. Oczywistym jest, że sposób, w jaki powstawały kolorowane ślubne portrety, czyli tak zwane monidła (Sama nazwa monidło, jak wskazuje wybitny artysta Andrzej Różycki, „z całą pewności pochodzi (…) od zdolności mamienia", czyli określenia formy pokrywania warstwą malarską wzorca, jakim była fotografia. Różycki zauważa jednak, że nazwa ta funkcjonuje jedynie wśród „miejskich elit", które utożsamiają to pojęcie z kiczem, [w:] Czym jest monidło?, [w:] http://jureckifoto.blogspot.com/2011_02_01_archive.html.), wraz z rozwojem techniki uległ zmianie. Czarno-biały portret rodziców moich dziadków został najprawdopodobniej namalowany przez wędrownego malarza – „artystę". Wszystko wskazuje na to, że powstał on w oparciu o… dwa oddzielne zdjęcia prababki i pradziadka pochodzące z dowodów osobistych. Twórca zapewne domalował resztę obrazu zgodnie z wyobrażeniem ślubnej pary młodej. Monidła zawieszano zazwyczaj na ścianach pokojów stołowych (dziennych), tuż obok obrazków z wizerunkami świętych. Wskazuje to na ogromne znaczenie przypisywane instytucji małżeństwa. Portret dziadków został namalowany w oparciu o jedyne zdjęcie dziadków z dnia ślubu. W tym przypadku autor również wykazał się inwencją twórczą, gdyż w oryginale babcia miała swobodnie rozpuszczone włosy i płaszcz okrywający jej ramiona, natomiast na obrazie została ukazana w upiętej fryzurze i sukni z bufiastymi rękawami – zgodnie z ówcześnie panującą modą. W podobnej stylistyce utrzymane są portrety większości wujostwa z tamtego okresu. Dopiero w latach 80. XX wieku portrety zaczęły odzwierciedlać autentyczny wygląd małżonków. Zaczęły być tworzone przez wyszkolonych rysowników w oparciu o profesjonalną ślubną fotografię portretową. Portret moich rodziców został zlecony po kilku latach małżeństwa absolwentowi krakowskiej ASP. Utrzymany w stonowanej kolorystyce pięknie zdobi sypialnię rodziców. Najnowsze portrety ślubne w mojej rodzinie powstają z ręki kuzynki-malarki. Mają charakter pozowany, a przy tym bardzo realistyczny. W zależności od warunków mieszkaniowych i utrzymanego wystroju znajdują swoje miejsce w sypialniach (jako obraz zawieszony nad łożem małżeńskim) bądź w pokojach dziennych (ustawione na półkach regałów).

Istotnym elementem, który wyróżnia portrety mojej rodziny spośród innych monideł jest broszka, którą można dostrzec na kreacjach wszystkich panien młodych po kądzieli. Od kilku pokoleń przechodzi na każdą zaręczoną pannę w rodzinie. Broszka została podobno wydziergana przez moją prababcię w dzień narodzin jej jedynej córki – mojej babci. Ma postać drobnego kwiatuszka przypominającego swym kształtem rozwiniętą begonię. Dzięki swoim niewielkim rozmiarom idealnie wpasowuje się w każdą ślubną stylizację. Ugruntowało się przekonanie, że broszka ma zagwarantować szczęście w miłości i dostatek cierpliwości względem siebie. Starsze ciotki uważają, że ma ona swój udział w zagwarantowaniu „minimum" potomstwa.

***

Dziedzictwo to coś, co formuje nasze postawy i wyróżnia nas spośród innych. Moja osobowość kształtuje się poprzez kultywowanie rodzinnych tradycji. Być może krytycznemu czytelnikowi wielu rozważań na temat indywidualnego wymiaru dziedzictwa moje podejście wyda się błahym, a wręcz naiwnym, jednakże dla mnie zachowanie rodzinnych wartości jest najwyższym celem… celem samym w sobie.

Autor: mouse, 2016 r.

Data opublikowania: 09.04.2016
Osoba publikująca: Agnieszka Pudełko